Đương quy (Angelica sinensis) là một vị thuốc quý trong Đông y, thường được sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh và đặc biệt có tác dụng bổ huyết. Đây là một loại cây thân thảo thuộc họ Hoa tán (Apiaceae), chủ yếu mọc ở các vùng núi cao như Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản.
Đặc điểm thực vật:
– Tên khoa học: Angelica sinensis
– Tên khác: Tần quy, vân quy.
– Bộ phận dùng: Chủ yếu là rễ cây đương quy, thường được phơi hoặc sấy khô để làm thuốc.
Tính vị và tác dụng:
– Tính vị : Đương quy có vị ngọt, cay, hơi đắng và tính ôn (ấm).
– Tác dụng : Theo Đông y, đương quy đi vào các kinh Can, Tâm và Tỳ, có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh, nhuận tràng và giảm đau. Nó thường được dùng để điều trị các vấn đề liên quan đến máu như thiếu máu, rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh, hoặc những người bị suy nhược cơ thể.
Công dụng chính:
1. Bổ huyết và điều kinh: Đương quy thường được sử dụng trong các bài thuốc dành cho phụ nữ bị rối loạn kinh nguyệt, kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh hoặc kinh nguyệt ít.
2. Hoạt huyết và giảm đau: Có tác dụng lưu thông khí huyết, giảm các triệu chứng đau nhức, đau đầu, đau khớp.
3. Nhuận tràng: Giúp làm mềm phân, kích thích nhu động ruột, hữu ích cho những người bị táo bón, đặc biệt là táo bón do huyết hư.
4. Tăng cường sức khỏe: Đương quy được sử dụng để bồi bổ cơ thể cho những người suy nhược, mệt mỏi, thiếu máu.
Bài thuốc bổ máu có đương quy
ThS.BS. Nguyễn Quang Dương – Trưởng khoa Ung bướu Bệnh viện Tuệ Tĩnh giới thiệu một số bài thuốc và món ăn bổ máu có đương quy như sau:
Bài Tứ Vật (Tứ Vật Thang):
Nguyên liệu: Đương quy 12g, thục địa 12g, bạch thược 8g, xuyên khung 6g, nước 600ml.
Cách dùng: Sắc thuốc đến khi còn 200ml. Chia làm 3 lần uống trong ngày, uống khi thuốc còn ấm.
Công dụng: Chữa thiếu máu, suy nhược cơ thể, kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, và tình trạng sau sinh ra máu kéo dài.
Bài Đương Quy Kiện Trung Thang (Trương Trọng Cảnh):
Nguyên liệu: Đương quy 12g, quế chi 6g, sinh khương 6g, đại táo 6g, thược dược 10g, đường phèn 50g, nước 600ml.
Cách dùng: Sắc thuốc còn 200ml, chia thành 3 lần uống trong ngày, uống khi thuốc còn ấm.
Công dụng: Thuốc bổ huyết, dùng cho phụ nữ sau sinh bị thiếu máu.
Trường hợp khí và huyết đều kém, người mệt mỏi, xanh xao, gầy yếu:
Bài thuốc 1: Đương quy 20g, hoàng kỳ chích mật 40g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang, uống liên tục 3 – 4 tuần.
Bài thuốc 2: Đương quy, nhân sâm (hoặc đảng sâm), bạch linh, bạch truật, bạch thược, thục địa mỗi vị 12g; xuyên khung 8g, cam thảo 6g. Sắc uống ngày 1 thang, uống liên tục trong 3 – 4 tuần.
Trị các chứng xuất huyết:
Nguyên liệu: Đương quy, bồ hoàng sao vàng hoặc đen, đại hoàng, hòe hoa, a giao, mỗi vị 30g.
Cách dùng: Tất cả các vị thuốc đều tán nhỏ, sao vàng, trộn với mật ong làm hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 10g.
Trị tiêu hóa kém do tỳ hư, dẫn đến khí huyết kém, cơ thể gầy yếu, kém ăn, kém ngủ:
Nguyên liệu: Đương quy, viễn chí, cam thảo mỗi vị 4g; bạch truật, hoàng kỳ, bạch linh, hắc táo nhân mỗi vị 12g; đảng sâm, mộc hương mỗi vị 6g.
Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang, chia làm 2 – 3 lần uống khi thuốc còn ấm.
Lưu ý khi sử dụng các bài thuốc Đương Quy:
Kiêng kỵ: Người bị tỳ thấp, tiêu chảy, nóng sốt (như lao tiến triển, u thượng thận, bướu độc giáp trạng) không nên sử dụng.Lưu ý khi sử dụng:
– Chống chỉ định: Không nên dùng cho những người bị tiêu chảy, đau bụng do hàn, hoặc phụ nữ có thai trong ba tháng đầu.
– Tương tác thuốc: Cần thận trọng khi kết hợp đương quy với các thuốc khác để tránh tác dụng phụ hoặc tương tác không mong muốn.
Món ăn bài thuốc bổ máu có đương quy
Canh đương quy thịt dê:
Nguyên liệu: Đương quy 15g, hoàng kỳ 45g, nhân sâm 30g, thịt dê 400g.
Cách chế biến: Các dược liệu cho vào nồi cùng với thịt dê, nấu khoảng 4 giờ cho đến khi thịt dê chín nhừ, sau đó thêm gia vị vừa ăn. Chia làm 2 lần ăn trong ngày.
Công dụng: Tốt cho người bị thiếu máu suy nhược, cơ thể suy kiệt sau khi bệnh lâu ngày, hồi hộp, đánh trống ngực, ăn uống kém.
Đương quy hầm gà:
Nguyên liệu: Đương quy 30g, gà mái 1 con (làm sạch, chặt khúc), gừng, hành, vài ngọn ngải cứu, gia vị vừa đủ.
Cách chế biến: Cho gà, đương quy, gừng, hành và ngải cứu vào nồi, đậy kín và đun trong 2 – 3 giờ.
Công dụng: Dùng cho phụ nữ kinh nguyệt không đều, hoa mắt, chóng mặt, hồi hộp, đánh trống ngực.
Đương quy tứ vị:
Nguyên liệu: Đương quy 12 – 16g, thục địa 12g, long nhãn 9g, đại táo 30g, nước lượng vừa đủ.
Cách chế biến: Đun nhỏ lửa đến khi chín, gạn lấy nước uống 2 – 3 lần trong ngày.
Công dụng: Tốt cho người bị đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, mệt mỏi, da xanh tái, hồi hộp, mất ngủ, phụ nữ kinh nguyệt không đều.
